Motivlərin təsnifatı

Motivlərin təsnifatı
I.Maslouya görə
1. Qida (ərzaq),su,hava,ayaqyolu
2.Sağlamlıq (səhiyyə),özünüqoruma
3.Özünəvurğunluq
4.Özünüeyniləşdirmə
5.Özünüaktuallaşdırma
II.Pakkarda görə
1.Emosianal təhlükəsizlik
2.Dəyərin təsdiqi
3.Özündənrazılıq
4.Yaradıcılıq potensialı
5.Sevgi
6.Hakimiyyət
7.Ənənələr
8.Əbədilik
III.Freydə görə
1.Libido (sevgi,uşaqlar,qocalıq qayğısı)
2.Tanatus (ölüm,zorakılıq,aqressiya,qorxu)
IV.Freyddən sonrakı modellər.
1.Mənəviyyat
2.xasiyyət (adət,dəb)
3.Adət-ənənə
4.Məmnunluğa (həzzə) meyl (cəhd,can atma)
5.Məmnunluğun (həzzin) təqibi ilə mənəviyyatı önə çəkmə
V.Allana görə
1.Gözəllik,zövq
2.Təmizlik,səliqəlilik,saflıq
3.Qənaətcillik
4.Maraq (hər çeyi bilmək həvəsi)
5.Etibarlılıq
6.Ləyaqət
7.Qənaət,mənfəət
8.Təhsillilik,mədənilik,məlumatlı olmaq.
9.İş qabiliyyəti
10.Sağlamlıq
11.Çoxcəhətlilik
VI.8 motivin V.Tamberq və A.Badina görə modeli (M8M)
1.Təhlükəsizlik
2.Hakimiyyət
3.İntim həyat (seks)
4.Mənsubluq
5.Qənaət
6.Öyrənmə (tədqiq etmə)
7.Gedoizm (həyatın zövq və səfa üçün yaranmış olduğunu iddia edən qədim yunan əxlaq nəzəriyyəsi)
8.Qayğı göstərmə
VII.Müasir təsəvvürlər
A.Emosianal motivlər
1.Cazibədarlıq əldə etmək
2.Yaxınlarının (qohumlarının) diqqətini cəlb etmək
3.Kütlədən seçilmək
4.Məftunluq yaratmaq
5.Müəyyən edilmiş cəmiyyətdə qəbul edilmiş olmaq
6.Qorxuya üstün gəlmək
7.Marağı (hər şeylə maraqlanmaq) təmin etmək
8.Özünü rahat hiss etmək
B.Rasional motivlər
1.Aşağı qiymətlər
2.Davamlılıq
3.Qənaətcillik
4.Praktiklik
V.Mənfəət,fayda güdən motivlər
1.Etibarlılıq
2.Səmərəlilik (məhsuldarlıq)
3.İstismarın asanlığı
Q.Estetik motivlər
D.Nüfuz motivləri
E.Dəb və bənzətmə motivləri
J.Özünütəsdiq və sosial statusun alınması motivləri
Z.Adət -ənənə motivləri
VIII.Ənənəvi motivasiyalar
1.İnamlıq hissi
2.Etibarlılıq
3.Özünütəmin etmə
4.Yaradıcı meyllər
5.Sevgi obyektləri
6.Ailəvi adət ənənələr
7.Ölməzlik
8.Paxıllıq
9.İnamsızlıq
10.Yaltaqlıq
11.Acgözlük
Ətraflı
V. Tamberg və A. Badininə görə 8 motiv (M8M) modelləri
1. Təhlükəsizlik
Bu motivasiya yönümlü məqsəd (və ya motivasiyalı kateqoriya) təhlükəsizliyin bütün aspektlərini özündə saxlayır-yeyinti məhsullarının təhlükəsizliyindən tutmuş cəmiyyətin təhlükəsizliyinə qədər.Təhlükəylə əhatələnmiş insanın bütün bunlardan tamamilə qaçması qeyri mümkündür.Demək olar ki,təkcə bu fakt Maslounun konsepsiyasına son qoyur.Hansı ki,piramida da təcəssüm olunur: “aşağı səviyyəli”tələbatlar,ehtiyaclarla kifayətlənmir,hətta yuxarıdakı tələbatlarla da təmin olunmamalıdır ehtiyacları.Hətta əgər insanlar ümumiyyətlə hər hansı bir sferada özünün təhlükəsizliyini təmin edirsə o asanlıqla digər sferada başqa bir təhlükəylə qarşılaşa bilər.Mətbəxdə “zərərli” bakteriyaların məhvi –allergiyaya problemi yaradır,mobil telefonlardan elektomaqnit radiasiyalar,qida məhsulları və həyatın bizə verdiyi digər başqa fəlakətləri genetik olaraq dəyişdirdi.
2.Hakimiyyət
Hər bir insan başqalarını daim üstələməyə can atır.Daim ən yaxşı,ən güclü,ən yüksək olmağa can atır və bunun üçün mübarizə aparır.İnsan etiologiyası ilə tanış olduqda bu heç də qəribə bir şey deyil-bu insanın əsas instinkti hesab olunur və bu bizə ulu əcdadlarımızdan ötürülüb.Bu əsas motivin reallaşması çox genişdir. “Mən xüsusiyəm” dedikdə deyəndə,beləliklə o demək istəyir ki, “Mən sizdən,adi adamlardan ən yuxarıdayam”.Bu motivin simptonları bütün mümkün variantlarını birləşdirərək kifayətdir:ən yaxşı,güclü, “boz kütlədən”üstün olmaq və s.
3.Seks
İnsan növünü artırma,davam etdirmə instinkti həyatın bütün sferalarında demək olar ki,əhatə edən səviyyəyəy inkaşaf etmişdir. Bu motivin gücü böyükdür,belə ki,bu profisianallardan yan keçmir:reklamda seksual motivlər-tez-tez istifadə edilən və daim aktuallığını qoruyub saxlayandır.Bu motivə ancaq seksual,cəlbedici olmaq aid deyil,buraya eləcə də romantik hislər, təbii seksual davranışlar aiddir.
4.Mənsubluq
İlk baxışdan, bu tip “üstün olmaq” üçün antaqonist görünə bilər. Buna baxmayaraq, çox tez-tez mənsubluq hakimliyə meyl ilə mükəmməl şəkildə bir yerdə mövcuddur:elitaya mənsub olmaq.
Bura qrupun razılığını almaq meyli də aid edilir,hansı ki,insanlar özünü referent və ya digər qrupların fikirləri ilə qarşılaşdırır.Moda fenomeni çox şeydə bu motivə əsaslanır.Bəzi hallarda, mənsubluq hakimiyyət komponentlərindən məhrum edilmişdir:vətənpərvərlik hissinin yaranması,ədalət anlayışı,tənhalıqdan qaçmaq meyli və s.
5.Qənaət
İnsan hər zaman öz imkan və resuslarına qənaət etmək ehtiyacı duyur,müəyyən dərəcədə özünüqoruma kimi də xarakterizə oluna bilər.Nəsə ucuz bir şey almaq,hər hansı sa bir işi yerinə yetirən zaman az güc sərf etmək,istirahət etmək,özünü qorumaq və s.aiddir.Tənbəllik ümumiyyətlə proqressin irəliləyişi və istehlakın əsas motivi hesab olunur.Endirim, bonus, hədiyyə uduşu haqqında bütün mümkün təkliflər məhz bu motivasiyaya əsaslandırılır.
6.Öyrənmə (tədqiqat)
İstənilən uşaqda erkən uşaqlıq dövründən dünya və özünü dərk etmə prosesi baş verir.Hətta ən az heç nəylə maraqlanmayan insan belə öz həyatında vacib olan bir şeyə maraq göstərir.Bu motivin gerçəkləşməsi variantı,eləcə də böyük sayda –profisanal informasiyaya tələbatdan tutmuş “özünü tanımada”mənəvi praktik məqsədə qədər,səyahətdən yeniliyin marağına qədər realızə olunur.
7.Hedoizm
Hər bir canlı varlıq,hansı ki,məmnunluq hissi keçirə bilir ona can atacaq.Yüksək intellektə və hissiyat sferasına malik insan inkişaf vaxtı özünə həzz verməyin çoxlu yolunu yaratmışdır. Motivin sferası genişdir.Aparıcı anlayış istənilən situasiyada – həzz olma,məmnunluğa sahib olma,predmetdən istifadə və ya tanışlıq.
8.Qayğı
Siyahıda axırıncı olsa da ancaq ən mühüm insan motivlərindən biridir.Elə alındı ki,insan müxtəlif isti duyğular keçirə bilər və özünün bu isti hisslərinin obyektləri ilə qayğı göstərə bilər: öz uşaqları,ailə üzvləri,ev heyvanları,sadəcə yaxın insanları və s.ləBəzi hallarda bu cəhd əhəmiyyətli sosial qruplarla yayıla bilər.
Tərcümə edən: Bayramov Fuad