U.Kennon-P.Bard nəzəriyyəsi.
XIX əsrin sonu fizioloqlar tərəfindən keçirilmiş somatosensor və visseral informasiyaların beynə ötürülməsi strukturların pozulması ilə bağlı eksperimentlər Ç.Şerrinqtona səbəb verir ki,psixi vəziyyəti təzahür etdirən beyin komponentlerinə munasibətdə emosiyaların ikinci dəfə vegetativ yaranması nəticəsini çıxartsın.Ceyms-Lange nəzəriyyəsi fizioloq U.Kennon tərəfindən kəskin sürətdə tənqid olunur və bunun üçün onun səbəbləri var idi.Bütün fizioloji təzahürlərlə (daxili orqanlarla baş beyin qabığı arasında sinir liflərinin zədələnməsi nəticəsində)bağlı eksperiment istisna olmaqla subyektiv yaşantı hamısı saxlanılır.Fizioloji dəyişiklik(irəliləyiş) ikinci uygunlaşdırılmış təzahür kimi çoxsaylı emosiyalar ilə baş verir,məsələn,təhlükə və yaranmış qorxu zamanı orqanizmin ehtiyat imkanlarının səfərbərliyi və ya MSS-də yaranmış gərginliyin araverilmə forması.
Kennon iki cəhəti qeyd edirdi.Birinci,müxtəlif emosiyalar zamanı yaranmış fizioloji dəyişiklik(irəliləyiş) son dərəcə bir-birinə oxşar olur və onun keyfiyyət göstəricisində əks olunmur.İkincisi,bu fizioloji dəyişiklik yavaş-yavaş hərlənir,bu vaxt emosional təəssürat tez yaranır,o zaman göstərilən fizioloji reaksiya var.
O,eləcə də göstərir ki,sünii çağrılmış fizioloji dəyişiklik müəyyən güclü emosiyalar üçün xarakterikdi,ancaq həmişə gözlənilən emosional davranış çağırmır(yaratmır).Kennonun nöqteyi nəzərinə görə emosiayalar MSS və xüsusilə,talamusun spesifik reaksiyaları nəticəsində yaranır.
Bu qaydayla,Kennona görə emosiyaların yaranma və onunla əlaqədar fizioloji dəyişiklik sxemi bu cürdür:
Qıcıqlandırıcı – talamusun oynaması – emosiya – fizioloji dəyişiklik
P.Bardın sonrakı tədqiqatlarında göstərilirdi ki,emosional təəssürat və fizioloji dəyişikliklər demək olar eyni vaxtda yaranır.
emosiya
qıcıqlandırıcı
fizioloji dəyişiklik
Tərcümə edən: Diyanə Hüseynova
Mənbə:Е.П.Ильин,Эмоции и чувство,Санкт –Петербург,2001
Emosiya nəzəriyyələri:U.Kennon-P.Bard nəzəriyyəsi.
