Geştalt psixologiya məktəbi

Geştalt psixologiya məktəbi  XX əsrin əvvəllərində Bihoviorizm məktəbi ilə eyni bir vaxtda Almaniyada yarandı. (Geştalt Alman sözüdür-Azərbaycan dilinə tərcümədə-forma,sturuktur,obraz mənasını verir). Bu məkəbi Vertgeymer(1880-1943),  V.Köler(1887-1967)və K.Koffka(1886-1941) yaratdılar. Bu üç nəfər 1910-cu ildə Almaniyanın Trankfurt şəhərində Psixologiya institunda görüşürdülər.Bu institutda Vertgeymer eksperimentlər aparırdı. Onun apardığı eksperimentlərdə Köler və Koffka sınanılanlar və eksperimentin nəticəsini təhlil edənlər kimi iştirak edirdilər. Vertgeymerin apardığı eksperimentlərdə əsas məqsəd–görünən hərəkətlərin, qavrayış obrazlarının necə əmələ gəlməsini öyrənmək idi. Məhz, bu eksperimentlərin nəticələrinin müzakirəsi prosesində yaranan diskusiyalar psixologiyada yeni istiqamət kimi Geştalt- psixologiya məktəbi yaranması ideasını ortaya atdı. Geştalt- psixologiya psixikanı bütöv sturuktur (Geştalt) nöqteyi nəzərdən öyrənmək proqramı ilə çıxış edirdi. Bu məktəb Sturuktur psixologiyanın (V.Vundoluf, E. Titçer) şüuru elementlərə ayırmasına qarşı çıxır və bunun əksini göstərirdi. Geştalt tərəfdarları  belə hesab edirdilər ki, bütöv sturukturun daxili sistemli təşkili onu təşkil edən hissələrin xassə və fuksiyalarını müəyyən edir. Başqa sözlə hissələrin xassə və fuksiyaları onların daxil olduğu sturuktur (Geştalt) ilə təyin olunur Deməli, bütöv onu təşkil edən hissələrdən böyükdür. Bu böyüklük funksional böyüklükdür. Geştalt psixoloqları, ilk əvvəl, qavrayışın xüsusiyyətlərini eksperi-mental yolla öyrənir və onun sabitliyini, bütövlüyünü, sturukturluğunu, fiqurun fondan asılılığını və başqa xüsusiyyətlərini öyrənib aşkar edirlər. Geştalt tərəfdarları yaxşı psixoloji məktəb görmüşdülər: Vertgeymer Vyurtsburq məktəbində Kulpenin tələbəsi olmuş,Köler və Koffka isə Berlində Ştumnfın tələbələri olmuşdular. Vertgeymerin Geştalt –psixologiya sahəsində yazdığı ilk əsər “Görünən hərəkətlərin ekisperimental tətqiqi”əsəri idi.  Əgər Bihoviristlər şüur anlayışını, ümumiyyətlə nəzərdən keçirmirdilərsə, Geştalt nümayəndələri əksinə, şüuru vahid psixi reallıq sayır və ona yeni şərh vermək istəyirdilər. Geştalt nümayəndələri əsas metod kimi instrospeksiyadan istifadə edir, lakin onlar da bu metoda özünə məxsus tərzdə yanaşırlar. Bu introspeksiya Vunoltın və Vyurtsburq məktəbinin istifadə etdiyi introspeksiyadan fərqlənirdi. Onlar bunu Fenomenaloji introspeksiya adlandırırdılar. Həm Bihoviristlər, həm də Geştaltçılar yeni psixologiya yaratmağa ümid edirdilər. Bihoviristlər üçün model biologiya, Geştalistlər üçün isə model fizika idi.