İ.Uenbaumanın emosiya nəzəriyyəsi

.İ.Uenbaumanın emosiya təzahürlərinin (ifadələrinin) damar(borulu) nəzəriyyəsi və onun modifikasiyası.
XX əsrin əvvəllərində İ.Uenbaum üz əzələləri ilə beyin qanaxması arasında sıx qarşılıqlı təsirin olduğunu qeyd edirdi.Burdan da belə fərziyyə çıxır ki,üz əzələləri qanaxmanı tənzimləyir.Vena və arterialara qarşı təsir edir,onlar beynə qanın axması və ya sızmasını gücləndirir.Axırıncı subyektiv təəssüratın dəyişilməsini müşayət edir.
Bizim dövrmüzdə R.Zayanç bu nəzəriyyəni modifikasion formada bərpa edir.Uenbaumdan fərqli olaraq o güman edir ki,üz əzələləri arterial qanaxmanı tənzimləmir,o vena qanının sızmasını tənzimləyir.Burun dəliyindən isti və ya soyuq havanın çəkilməsi ilə bağlı eksperimentlərdən birində (Adelman,Zayonc,1989) göstərilir ki,ilk olaraq xoş təsir bağışlayır,sonradan isə xoşagəlməyən təsir edir.Bu müəlliflər tərəfindən beyin,o cümlədən hipotalamus temperaturunun dəyişikliyinin nəticəsi kimi qiymətləndirilir,temperatur dəyişkənliyi beyin qanına axıb gəlməsilə şərtlənir.
Bu nəzəriyyə emosiya siqnallarının(nişanlarının) alın temperaturu ilə əlaqəsini,eləcə də qanın temperaturunun dəyişməsilə tələffüz olunan fonemlərlə bağlı duyğuların emosianal çalarlarının korrelyasiyasını təsdiq edir.Adelman və Zayonç bunu müxtəlif fonemlərin tələffüzü zamanı aktivləşən müxtəlif üz əzələlərinin venoz qanda müxtəlif soyuqluq yaratması ilə izah edir.
Zayonçun fikrincə,üz əzələlərindən alınan təsadüfü efferent siqnallar emosianal təəssürata təşəbbüs verir.Bu qaydayla müəllif qismən Ceyms-Lange nəzəriyyəsini canlandırır.
Tərcümə edən: Diyanə Hüseynova
Mənbə:Е.П.Ильин,Эмоции и чувство,Санкт –Петербург,2001