Proqram

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ
ÜMUMİ PSİXOLOGİYA
(DUYĞU VƏ QAVRAYIŞ)
Ali məktəblərin bakalavr pilləsinin qiyabi şöbələri üçün
PROQRAM
Bakı – 2009
TƏRTİB EDƏN: AMEA-nın müxbir üzvü, professor
Əliyev B.H.
Psixologiya elmləri namizədi
Cabbarova L.M.
RƏYÇİLƏR: Psixologiya elmləri doktoru, professor,
əməkdar elm xadimi Ə.S.Bayramov
Psixologiya elmləri namizədi, dosent
R.H.Qədirova
ELMİ REDAKTOR
İZAHAT VƏRƏQƏSİ
«Ümumi psixologiya» kursu üzrə tərtib olunmuş proqramda psixologiya ixtisası üzrə təhsil alan və gələcəkdə bu istiqamətdə fəaliyyət göstərəcək mütəxəssislərin yetişdirilməsi üçün qeyd olunan fənnin «Duyğu və Qavrayış» bölməsi üzrə zəruri olan ən əsas, vacib problemləri əhatə olunmuşdur. Kurs ali məktəblərin psixologiya ixtisası üzrə bakalavr pilləsində qiyabi təhsil alan tələbələr üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Kursun tədrisi zamanı duyğu və qavrayışın psixoloji mahiyyəti, insan həyatında rolu, elmi ədəbiyyatlarda mövcud təsnifatları, problemlə bağlı nəzəriyyələr və digər zəruri məsələlər haqqında bilgilərin təqdim olunması üçün xüsusi plan üzrə mövzular ayrılmışdır.
Fənnin mühazirə, məşğələ və laborator məşğələ dərsləri formasında tədrisi nəzərdə tutulmuşdur.
Kursun tədrisi zamanı mühazirə, müzakirə, tapşırıqlar və s. kimi metodlardan istifadə olunması nəzərdə tutulub.
Proqramın tərtibində Azərbaycan, rus və ingilis dillərində mövcud olan proqramlardan, dərs vəsaitlərindən istifadə olunmuşdur.
MÖVZU 1. DUYĞU VƏ QAVRAYIŞIN ÜMUMİ XARAKTERİSTİKASI.
Duyğu və qavrayış haqqında anlayış. Duyğu və qavrayışın müqayisəli təhlili. Duyğuların fizioloji əsası: analizatorun quruluşu. Duyğuların insan həyatında rolu və onların öyrənilməsinin əhəmiyyəti. Duyğuların reseptor nəzəriyyəsi. İ.Müllerin spesifik enerji qanunu. Reflektor nəzəriyyə.
Ədəbiyyat:
1. Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. Bakı: Çinar-Çap, 2002, 620 s.
2. Ananğev B.Q. Teoriə ohuheniy. Leninqrad, İz-vo LQU, 1961, 455 s.
3. Kuzneüov O.N., Lebedev İ.V. Psixoloqiə i psixopatoloqiə odinoçestva. Moskva, «Mediüina», 1972, 335 str.
4. Luriə A.R. Ohuhenie i vospriətie.Moskva, MQU, 1975, 110 s.
MÖVZU 2. PSİXOFİZİKA
Psixofizika haqqında anlayış. Mütləq hədd və mütləq həssaslıq. Fərqləndirmə həddi və fərqləndirmə həssaslığı. Veber və Fexner qanunu. Duyğuların ölçülməsi problemi. Həddlərin ölçülməsinin klassik metodları. Duyğuların qarşılıqlı təsiri. Adaptasiya. Sinesteziya. Sensibilizasiya.
Ədəbiyyat:
1. Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. Bakı: Çinar-Çap, 2002, 620 s.
2. Şəfiyeva E.İ., Həmzəyev M.Ə. Psixofiziologiya. Bakı, 1992.
3. Ananğev B.Q. Teoriə ohuheniy. Leninqrad, İz-vo LQU, 1961, 455 s.
4. Luriə A.R. Ohuhenie i vospriətie.Moskva, MQU, 1975, 110 s.
5. Psixoloqiə ohuheniy i vospriətiə. Pod red. Ö.B.Qippenreyter, V.V. Löbimova, M.B.Mixalevskoy. Moskva, «ÇeRo», 2002, 610 s.
6. Şiffman X.R. Ohuhenie i vospriətie. SPb, Piter, 2003, 928 s.
MÖVZU 3. DUYĞULARIN TƏSNİFATI
Duyğuların təsnifat prinsipləri. Eksteroreseptiv duyğular. Görmə və gözün quruluşu. Rəngli görmə. Trixromatik nəzəriyyə. Opponent proseslər nəzəriyyəsi. Eşitmə və qulağın quruluşu. Dadbilmə və iybilmə. Heninq təsnifatı. Lamisə. Temperatur və ağrı duyğuları. İnteroreseptiv duyğular. Proprioreseptiv duyğular. Protopatik və epikritik duyğular.
Ədəbiyyat:
1. Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. Bakı: Çinar-Çap, 2002, 620 s.
2. Şəfiyeva E.İ., Həmzəyev M.Ə. Psixofiziologiya. Bakı, 1992.
3. Ananğev B.Q. Teoriə ohuheniy. Leninqrad, İz-vo LQU, 1961, 455 s.
4. Luriə A.R. Ohuhenie i vospriətie.Moskva, MQU, 1975, 110 s.
5. Nosulenko V.N. Psixoloqiə sluxovoqo vospriətiə. Otv. red. B.F.Lomov. Moskva, Nauka, 1988, 214 s.
6. Psixoloqiə ohuheniy i vospriətiə. Pod red. Ö.B.Qippenreyter, V.V. Löbimova, M.B.Mixalevskoy. Moskva, «ÇeRo», 2002, 610 s.
7. Şiffman X.R. Ohuhenie i vospriətie. SPb, Piter, 2003, 928 s.
MÖVZU 4. QAVRAYIŞIN XÜSUSİYYƏTLƏRİ VƏ QAVRAYIŞ NƏZƏRİYYƏLƏRİ
Qavrayışın əsas xüsusiyyətləri: sabitliyi, mənalılığı, seçiciliyi, ümumiləşdirilməsi, tamlığı. Perseptiv təşkil (Geştalt) qanunları. Appersepsiya.
Qavrayış nəzəriyyələri. Geştalt nəzəriyyə. Sirukturoloji nəzəriyyə. Qavrayışa ekoloji yanaşma. Naysserin qavrayış nəzəriyyəsi.
Ədəbiyyat:
1. Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. Bakı: Çinar-Çap, 2002, 620 s.
2. Luriə A.R. Ohuhenie i vospriətie.Moskva, MQU, 1975, 110 s.
3. Psixoloqiə ohuheniy i vospriətiə. Pod red. Ö.B.Qippenreyter, V.V. Löbimova, M.B.Mixalevskoy. Moskva, «ÇeRo», 2002, 610 s.
4. Şiffman X.R. Ohuhenie i vospriətie. SPb, Piter, 2003, 928 s.
MÖVZU 5. QAVRAYIŞIN TƏSNİFATI. QAVRAYIŞDA TƏHRİFLƏR.
Qavrayaşın təsnifatı. Sadə növləri. Mürəkkəb növləri. Hərəkət qavrayışı. Stroboskopik effekt. Zaman qavrayışı. Zamanın qavranılmasında fərdi fərqlər. Məkan qavrayışı. Distal və proksimal stimul. Predmetlərin məkan xüsusiyyətlərinin qavranılması. Uzaqlığın qavranılması. Uzaqlığın monokulyar və binokulyar əlamətləri Formanın qavranılması. Psevdoskop. Stereoskop. Dərinliyin qavranılması.
Duyğu və qavrayışın patologiyaları. Hallüsinasiya və illüziyalar.
Ədəbiyyat:
1. Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. Bakı: Çinar-Çap, 2002, 620 s.
2. İsmayılov N.V. Psixiatriya, Bakı, Maarif, 1992, 370 s.
3. Luriə A.R. Ohuhenie i vospriətie.Moskva, MQU, 1975, 110 s.
4. Psixoloqiə ohuheniy i vospriətiə. Pod red. Ö.B.Qippenreyter, V.V. Löbimova, M.B.Mixalevskoy. Moskva, «ÇeRo», 2002, 610 s.
5. Şiffman X.R. Ohuhenie i vospriətie. SPb, Piter, 2003, 928 s.
TEMATİK PLAN
№ Mövzu Mühazirə Məşğələ Laborator məşğələ
1 Duyğu və qavrayışın ümumi xarakteristikası 2 s. 2 s. –
2 Psixofizika 2 s. – 2 s.
3 Duyğuların təsnifatı 2 s. 2 s. –
4 Qavrayışın xüsusiyyətləri və qavrayış nəzəriyyələri 2 s. – –
5 Qavrayışın təsnifatı. Qavrayışda təhriflər. 2 s. 2 s. 2 s.
Saatların ümumi miqdarı: 20 saat 10 s. 6 s. 4s.
SƏRBƏST İŞ ÜÇÜN MÖVZULAR:
1. C.Gibson nəzəriyyəsi.
2. Müşahidə və müşahidəçilik.
3. Rənglərin psixologiyası.
4. Dadbilmə duyğusu.
5. İybilmə duyğuları.
6. Temperatur duyğuları.
7. Ağrı duyğusu.
8. Qavrayışda fərdi fərqlər.
9. Qavrayışda geştalt qanunları.
10. Hallüsinasiya.
11. Görmə illüziyaları.
12. Həddaltı qıcıqlandırıcılar.
13. Psixofizikanın yaranması tarixindən.
14. Dərinliyin qavranılması.
15. Forma və relyefin qavranılması.
KURS ÜZRƏ TÖVSİYƏ OLUNAN ƏDƏBİYYAT
1. Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. Bakı: Çinar-Çap, 2002, 620 s.
2. Əlizadə Ə.Ə. İdrak prosesləri və hisslər. Bakı: 2006, 346 s.
3. Əliyev R.İ. Psixologiya. Dərs vəsaiti. Bakı: Qamma-serviz, 2003, 176 s.
4. Həmzəyev M.Ə. Yaş və pedaqoji psixologiyanın əsasları. Bakı: Adiloğlu, 2003, 280 s.
5. Qədirov Ə.Ə. Uşaqlarda idrak proseslərinin inkişafı. Bakı, 1961.
6. Şəfiyeva E.İ., Həmzəyev M.Ə. Psixofiziologiya. Bakı, 1992.
7. Ananğev B.Q. Teoriə ohuheniy. Leninqrad, İz-vo LQU, 1961, 455 s.
8. Qreqori R.L. Qlaz i mozq: Psixoloqiə zritelğnoqo vospriətiə. Otv. red. A.İ.Luriə. Moskva, Proqress, 1970, 271 s.
9. Qibson Dj. Gkoloqiçeskiy podxod k zritelğnomu vospriətiö. – M.: Proqress, 1988. – 462 s.
10. Zinçenko V.P., Verqiles N.Ö. Formirovanie zritelğnoqo obraza. Moskva, 1969, 106 s.
11. Kovalqin V.M. Problema ohuheniy i reflektornaə teoriə. Minsk, 1959
12. Leuşina L.İ. Zritelğnoe prostranstvennoe vospriətie. L, 1978, 175 s.
13. Loqvinenko A.D. Zritelğnoe vospriətie prostranstva. Moskva, İz-vo MQU, 1981, 224 s.
14. Luriə A.R. Ohuhenie i vospriətie.Moskva, MQU, 1975, 110 s.
15. Poznavatelğnıe proüessı: ohuheniə, vospriətie. Pod red. A.V.Zaparojüa, B.F.Lomova, V.P.Zinçenko. Moskva, Pedaqoqika, 1982, 336 s.
16. Psixoloqiə ohuheniy i vospriətiə. Pod red. Ö.B.Qippenreyter, V.V. Löbimova, M.B.Mixalevskoy. Moskva, «ÇeRo», 2002, 610 s.
17. Rok İ. Vvedenie v zritelğnoe vospriətie. Kn.1., Moskva, 1980.
18. Xğöbel D. Qlaz, mozq, zrenie. Moskva, Mir, 1990, 239 s.
19. Şiffman X.R. Ohuhenie i vospriətie. SPb, Piter, 2003, 928 s.
20. Ərbus A.R. Dvijeniə qlaz v proüesse zreniə. Moskva, Nauka, 1965.
21. Glğkin D.Q. Vospriətiə vremeni. Moskva, 1962.
22. Goldstein, E. B. Sensation and perception (4th ed.). California: Pacific Grove, 1996, 681 p.
23. www.visionscience.com
24. www.colormatters.com
25. www.monell.org/sensation.htm