Hüquq psixologiyası

Psixologiya elmləri doktoru, əməkdar elm xadimi, professor Əkbər Bayramov və Bakı Dövlət Universitetinin psixologiya kafedrasının müdiri, AMEA-nın müxbir üzvü, psixologiya elmləri doktoru, professor Bəxtiyar Həmzə oğlu Əliyevin Hüquq psixologiyası adlı kitabı nəşr olunmuşdur.
Hüquq psixologiyasına həsr olunmuş dərslikdə hüquq psixologiyasının bütün sahələri geniş şəkildə əhatə olunmuşdur. Psixologiyada və hüquq psixologiyası sahəsində əldə olunmuş son nailiyyətlər dərslikdə öz əksini tapmış, psixoloji biliklərin hüquq sferasına tətbiqinin müxtəlif aspektlərinə diqqət yetirilmişdir.
Azərbaycan psixologiya elminə mühüm tövhə olan bu dərslik ali məktəblərin hüquqşünaslıq və psixologiya ixtisasları üzrə təhsil alan tələbələr üçün nəzərdə tutulmuşdur. Dərslikdən, həmçinin müvafiq sahələrdə çalışan praktik işçilər də istifadə edə bilərlər.
MÜNDƏRİCAT
ÖN SÖZ
I HİSSƏ. HÜQUQ PSİXOLOGİYASININ ƏSAS PROBLEMLƏRİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
I FƏSİL. HÜQUQ PSİXOLOGİYASININ PREDMETİ VƏ ONUN ƏSAS SAHƏLƏRİ
1.Hüquq psixologiyasının predmeti
2. Hüquq psixologiyasının təşəkkülü və onun elmlər sistemində yeri
3. Hüquq psixologiyasının əsas sahələri
4.Müasir sosial – psixoloji şərait və hüquq psixologiyasının başlıca problemləri
II FƏSİL. HÜQUQ PSİXOLOGİYASININ METODOLOGİYASI
1.1. Hüquq psixologiyasının metodoloji əsasları
1.2. Hüquq psixologiyasının tədqiqat metodlarının təsnifatı
2. Kriminal psixologiyada tətbiq edilən metodlar
2.1.Cinayətkarlığın proqnozlaşdırılması metodları
2.2.Cinayətkarın şəxsiyyətinin tədqiqinin proyektiv metodikaları
2.3.Sorğu tipli anket testləri və cinayətkarın şəxsiyyətinin tədqiqi
3.İbtidai istintaq zamanı tətbiq edilən metodlar
3.1.Müxtəlif növ cinayətlərin istintaqı zamanı tətbiq edilən metodlar
3.2.Axtarışın psixoloji əsasları və metodları
3.3.Hadisə yerinə baxışın psixoloji əsasları və metodları
3.4. Hadisə yerinə baxış və axtarış zamanı obyektlərin və şəraitin professional müşahidəsinin psixotexnikası
3.5.Tanımaya təqdimetmə zamanı istifadə edilən metodlar
3.6.İstintaq eksperimenti zamanı tətbiq edilən metodlar
3.7.Dindirmə və üzləşdirmə zamanı tətbiq edilən metodlar
3.8.Şahid ifadələrinin eskperimental tədqiqi
4.Məhkəmə – psixoloji eskpertizasında tətbiq edilən metodlar
4.1. Məhkəmə – psixoloji eskpertizasında tətbiq edilən metodların təsnifatı
4.2. Psixi proseslərin və intellektin tədqiqi metodları
4.3. Emosional halətlərin öyrənilməsi metodları
4.4. Psixi xassələrin tədqiqi metodları
5.Məhbusların islahı prosesində tətbiq edilən metodlar
5.1. Məhbusların şəxsiyyətini öyrənən metodlar
5.2. Məhbuslara islahedici təsir metodları və proqramı
5.3.Məhbusların azadlıqdakı həyata hazırlanmasının psixoloji proqram və metodları
5.4. Hüquq – mühafizə orqanlarına seçilən namizədlərin peşə yararlılığının qiymətləndirilməsinin psixodiaqnostik metodikaları
II HİSSƏ. ŞƏXSİYYƏTİN PSİXOLOGİYASI
III FƏSİL. ŞƏXSİYYƏTİN PSİXOLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ
1.Şəxsiyyət, fərd və fərdiyyət anlayışları
2. Şəxsiyyətin təşəkkülünün ilkin təbii şərtləri və sosial şəraiti
3.İnsanın psixi prosesləri və onların əsas xüsusiyyətləri
4. Şəxsiyyətin ali idrak proseslərinin: təfəkkür, nitq və təxəyyülün əsas xüsusiyyətləri
5.İnsanın emosional halətləri və onların təzahürləri
6. Şəxsiyyətin fərdi – psixoloji xüsusiyyətləri və onların başlıca təzahürləri
7.Fərdiyyətin tipologiyası
8.Psixiatriyada fərdi xarakterin öyrənilməsi ənənələri və psixopatiyanın növləri
IV FƏSİL. ŞƏXSİYYƏTİN DAVRANIŞ VƏ RƏFTARININ, FƏALİYYƏTİNİN PSİXOLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ
1. İnsanın davranış və fəaliyyətinin psixoloji mahiyyəti
2.Davranış və fəaliyyətin motivlər sistemi
3. Davranış və fəaliyyətin emosional tənzimi
4.Rəhbərlik üslubu və davranış xüsusiyyətləri
5.Emosional stress və psixosomatik xəstəliklər
6. Davranış və fəaliyyətin sosial tənzimi: sosial mövqe, nəzarət və gözləmələr
7.Özünüqiymətləndirmə və onun davranışda təzahürləri
V FƏSİL. ŞƏXSİYYƏTİN SOSİALİZASİYASI VƏ HÜQUQİ ŞÜURUN FORMALAŞMASI
1.İnsanın fərd və şəxsiyyət kimiinkişaf dövləri və onların hərəkətverici mexanizmləri
2.Şəxsiyyət qarşılıqlı sosial təsirin obyekt kimi və onun sosializasiyasının əsas mərhələləri
3.Rol davranışının başlıca xüsusiyyətləri
4.Hüquqi şüurun psixoloji xarakteristikası
5.Şüur və şüursuzluq: dərk edilməyən psixi hadisələr
6.İnsanların bir – birini qavraması və anlaması
7.Ailədə psixoloji uyuşmanın xüsusiyyətləri və destruktiv davranış
8.Mənlik şüuru və onun formalaşmasının əsas xüsusiyyətləri
VI FƏSİL. ŞƏXSİYYƏTİN SOSİAL PSİXOLOGİYASI
1. Şəxsiyyətin sosial funksiyaları
2. Psixoloji müdafiə və onun əsas təzahürləri
3. Şəxsiyyətin yönəlişi və sosial müdafiə
4. Şəxsiyyətin sosializasiyası
5.Sosializasiyanın sosial – psixoloji effektləri
6.Sosial qrupda şəxsiyyətin statusu fenomeni
7.Sosial qrupların mahiyyəti və tipologiyası
8.Qrupda rəhbərlik və liderlik sosial – psixoloji fenomen kimi
9.Qrup təzyiqi: qrupdaxili təlqin, konformizm və neqativizm fenomenləri
10.Uşaq qruplarında konfliktlərin aradan qaldırılması yolları
VII FƏSİL. ÜNSİYYƏTİN PSİXOLOJİ MƏSƏLƏLƏRİ
1.Ünsiyyətin mahiyyəti və əsas ünsiyyət vasitələri
2. Ünsiyyət fenomeni sosial – psixoloji problem kimi
3. Ünsiyyət qarşılıqlı təsir prosesi kimi
4. Ünsiyyət çətinlikləri və onların aradan qaldırılması yolları
5. Ünsiyyət prosesində psixoloji təsir məsələləri
6.Psixoloji təsir prosesində şəxsiyyət amilinin rolu
VIII FƏSİL. HÜQUQ FƏALİYYƏTİNİN PSİXOLOGİYASI
1.Hüquq fəaliyyəti psixologiyasının predmeti və vəzifələri
2. Hüquq fəaliyyəti və ona verilən sosial tələblər
3.Hüququn tətbiqi fəaliyyətinin etika və psixologiyası
4.Müstəntiqin peşə fəaliyyətinin (professioqramasının) tərkib hissələri
5.Hakimin peşə keyfiyyətlərinin başlıca cəhətləri haqqında
6.Prokurorun peşə keyfiyyətlərinə verilən psixoloji tələblər
7.Vəkilin peşə keyfiyyətlərinin psixoloji xarakteristikası
8.Cinayət axtarışı müfəttişinin peşə xüsusiyyətləri haqqında
9.Hüquqşünas şəxsiyyətinin formalaşmasının psixoloji – pedaqoji aspektləri
10.Hüquqşünasın peşə fəaliyyətində ünsiyyət
11.Hüquqi fəaliyyət prosesində mübahisənin məzmunu və təşkili xüsusiyyətləri
12.Hüquqi fəaliyyəti səmərəsinin artmasında xarici amillərin rolu
III HİSSƏ. HÜQUQ PSİXOLOGİYASININ ƏSAS SAHƏLƏRİ VƏ ONLARIN BAŞLICA PROBLEMLƏRİ
IX FƏSİL. KRİMİNAL PSİXOLOGİYA
1.Kriminal psixologiyanın predmeti və vəzifələri
2.Cinayətkarın şəxsiyyət anlayışı, onun şəxsiyyətinin təşəkkülünün əsas amilləri
3.Cinayət prosesində müqəssirin şəxsiyyətinin öyrənilməsinin psixoloji aspektləri
4.Cinayətkr şəxsiyyətinin strukturu və onun hüquqi sosializasiyası
5.Hüquqi şüur və cinayət şüuru anlayışları
6.Cinayətkar şəxsiyyətininsərvətlər sistemi və motivasiyası
7.Cinayətkar şəxsin psixoloji əlamətləri və onun şəxsiyyətinin tipologiyası
X FƏSİL. CİNAYƏT ƏMƏLİNİN PSİXOLOGİYA
1.Fərdin şüur səviyyəsi, məsuliyyəti və hüquqi şüuru
2.Hüquqi və hüquqazidd davranışlar
3.Cinayi davranışın tipologiyası və onun sosial psixoloji səciyyəsi
4.Cinayi davranışın motiv və məqsədi, ona təsir edən amillər
5.Cinayətin törədilmə şəraiti, səbəbi və vasitələri
6.Əxlaqazidd davranış və cinayət
XI FƏSİL. QRUP CİNAYƏTİ VƏ MÜTƏŞƏKKİL CİNAYƏTKARLIĞIN PSİXOLOGİYASI
1.Qrup və cinayətkar qrupun təşəkkülünün sosial – psixoloji xüsusiyyətləri
2.Cinayətkar qrupun dinamik prosesləri
3.Cinayətkar qrupun strukturu
4.Qrup strukturunun dəyişilməsi, qrupdaxili konflikt
5.Cinayətkar qrpda rol, mövqe və gözləmələr, onların ierarxiyası
6.Qrup və lider: cinayətkar qrupa rəhbərliyin psixoloji əsasları
7.Zorakılıq və ehtiyatsızlıqla bağlı cinayətin psixologiyası
8.Kompyuter cinayətkarlığının psixologiyası
9.Kölgə iqtisadiyyatının və rüşvətxorluğun psixologiyası
10.Terrorizmin psixologiyası
11.Terroristin şəxsiyyətinin psixoloji xüsusiyyətləri
XII FƏSİL. YETKİNLİK YAŞINA ÇATMAYAN QANUNPOZANLARIN VƏ YENİYETMƏLƏRİN CİNAYİ DAVRANIŞININ PSİXOLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ
1.Yetkinlik yaşına çatmayanların və yeniyetmələrin psixoloji xüsusiyyətləri
2.Yeniyetmələrin cinayi davranışının əsas motivlər sistemi
3.Yeniyetmələrin qrup halında cinayi davranışının sosial – psixoloji xüsusiyyətləri
4.Yeniyetmələrin sosial davranışının tənzimi məsələləri və onlara sosial nəzarətin təşkili
XIII FƏSİL. MƏHKƏMƏ PSİXOLOGİYASI
1.Məhkəmə psixologiyasının mövzusu, vəzifələri
2.Məhkəmə psixologiyasının tədqiqat metodları
3.Hüquq pozğunluğunun psixoloji məsələləri
4.Müstəntiq və hakimin fəaliyyətinin psixoloji xarakteristikası
5.Ədliyyə işçilərinin peşə keyfiyyətləri
6. Nitq məlumat mənbəyi kimi
7.Şahid ifadələrinin formalaşması mərhələləri
XIV FƏSİL. ZƏRƏRÇƏKMİŞ ŞƏXSİN PSİXOLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ
1.Zərərçəkmiş şəxsin psixoloji xarakteristikası
2.Zərərçəkmişin şəxsiyyətinin tədqiqi
3.Seksual cinayətlərdən zərər çəkmiş şəxslərin psixoloji təhlili
4.Zərərçəkmiş şəxsin ifadəsinin psixoloji təhlili
XV FƏSİL. ƏMƏLİYYAT – AXTARIŞ FƏALİYYƏTİNİN PSİXOLOGİYASI
1.İstintaq – əməliyyat fəaliyyətinin psixoloji xüsusiyyətləri
2.Hadisə yerinə baxışın psixologiyası
3.Axtarışın və tanımanın psixoloji xüsusiyyətləri
4.Dindirmənin psixoloji məsələləri
5.Üzləşdirmənin psixologiyası
6.İfadənin yerində yoxlanılmasının psixoloji məsələləri
7.İstintaq eksperimentinin psixoloji xüsusiyyətləri
XVI FƏSİL. CİNAYƏT VƏ MÜLKİ PROSESDƏ MƏHKƏMƏ – PSİXOLOJİ EKSPERTİZASI
1.Məhkəmə – psixoloji ekspertizasının nəzəri – metodoloji əsasları
1.1.Məhkəmə – psixoloji ekspertizasının predmeti və obyekti
1.2. Məhkəmə – psixoloji ekspertizasının tədqiqat prinsipləri və metodikaları
2.Xüsusi psixoloji biliklərin cinayət və mülki işlərdə tətbiqinin prosessual əsasları
2.1. Xüsusi psixoloji biliklərin hüquq praktikasında tətbiqi formaları
2.2.Ekspert rəyi və onun sübuti əhəmiyyəti
2.3. Məhkəmə – psixoloji ekspertizasının səlahiyyətləri
2.4. Məhkəmə – psixoloji ekspertizasının növləri
2.5.Psixi hadisələrin inkişaf səviyyəsinə görə eskpertizası
2.6.Şəxsiyyətin motivasiyasının psixoloji ekspertizası
2.7.Cinayətkar qrupun məhkəmə – psixoloji ekspertizası
2.8. Psixi vəziyyətin məhkəmə – psixoloji ekspertizası
2.9.Nəqliyyat vasitələrinin idarə edilməsizamanı baş vermiş qəza hadisələrinin məhkəmə – psixoloji ekspertizası
2.10.Avtomatlaşdırılmış sistemlərin idarə edilməsi zamanı baş vermiş qəza hadisələrinin məhkəmə – psixoloji ekspertizası
2.11.Kompleks məhkəmə – psixoloji ekspertizası
3. Məhkəmə – psixoloji ekspertizasının təşkili və keçirilməsi
3.1.Məhkəmə – psixoloji ekspertizasının təyin edilməsinin əsasları
3.2. Məhkəmə – psixoloji ekspertizasının keçirilməsi
3.3. Məhkəmə – psixoloji ekspertizasının profilaktik əhəmiyyəti
XVII FƏSİL. İSLAH PSİXOLOGİYASI
1.Ədalət mühakiməsi və tərbiyəvi təsirlər
2.Məhkumun şəxsiyyəti və onun psixoloji xüsusiyyətləri
3.Cəzaçəkmə müəssisələrinin fəaliyyətinin əsasları
4.Tərbiyəçinin psixi keyfiyyətləri
5.Məhkum kollektivinin psixoloji xarakteristikası
6.Məhkumların ictimai rəylərinin psixoloji xüsusiyyəltəri
7.Məhkumların islah edilməsi yolları haqqında
8. Məhkumlara psixoloji təsir üsulları haqqında
9.Məhkumların özünütərbiyəsinin psixoloji xüsusiyyətləri
10.Hüquqazidd davranışla mübarizə sahəsində psixologiyanın tətbiqi məsələləri
ƏLAVƏLƏR
ƏDƏBİYYAT