Hər birimiz həyatımızda stress yaşayırıq. Sağlamlıq problemlərinin böyük əksəriyyəti stressdən qaynaqlandığı və ya təsirləndiyi üçün stressin bədəninizə necə təsir etdiyini anlamaq və stressin sizə qarşı deyil, sizin xeyrinizə işləməsi üçün effektiv stress idarə etmə üsullarını öyrənmək vacibdir.
- Stress nədir?
Stress bədəninizin həyatınızdakı dəyişikliklərə reaksiyasıdır. Həyat daimi dəyişikliyi ehtiva etdiyi üçün – evdən işə getmək kimi gündəlik, rutin dəyişikliklərdən tutmuş evlilik, boşanma və ya sevilən birinin ölümü kimi əsas həyat dəyişikliklərinə uyğunlaşmaya qədər – stressdən qaçmaq mümkün deyil.
Məqsədiniz bütün stressi aradan qaldırmaq deyil, lazımsız stressi aradan qaldırmaq və qalanları effektiv şəkildə idarə etmək olmalıdır. Bir çox insanın yaşadığı stresin bəzi ümumi səbəbləri var, lakin hər bir insan fərqlidir.
- Səbəblər
Stress “stressorlar” kimi tanınan bir çox mənbədən gələ bilər. “Stressli” hesab edilən şeylə bağlı təcrübəmiz həyatda qarşılaşdığımız hadisələrə dair unikal qavrayışımızla yaradıldığı üçün (şəxsiyyət xüsusiyyətlərimiz, mövcud resurslar və adi düşüncə tərzimiz əsasında) vəziyyət bəzilərinə sadəcə ‘’çətinlik’’ kimi gələrkən digərlərinə “stressli” kimi qəbul edilə bilər.
Sadəcə olaraq, bir insanın stressor kimi qəbul etdiyi şey başqası üçün stresli qəbul edilməyə bilər. Bununla belə, müəyyən vəziyyətlər əksər insanlarda daha çox stressə səbəb və emosional yanma riskini artıra bilər.
Məsələn, bizə qarşı yüksək tələblərin olduğu, lakin nəzarətin az olduğu və seçimlərimizin az olduğu vəziyyətlərdə özümüzü tapdığımız zaman, çox güman ki, stress keçirə bilərik. Özümüzü təchiz etmədiyimiz zaman da stress hiss edə bilərik; başqaları tərəfindən sərt şəkildə mühakimə oluna biləcəyimiz yerdə; və uğursuzluğun nəticələrinin kəskin və ya gözlənilməz olduğu hallarda da.
Bir çox insanlar işləri, münasibətləri, maliyyə problemləri və sağlamlıq problemləri, həmçinin dağınıqlıq və ya məşğul cədvəllər kimi daha adi şeylərdən stress keçirirlər. Bu stressorların öhdəsindən gəlmək üçün bacarıqları öyrənmək stres təcrübənizi azaltmağa kömək edə bilər.
- Effektlər
Stress hər birimiz tərəfindən fərqli şəkildə qəbul edildiyi kimi hər birimizə özümüzə xas olan şəkildə təsir edir. Bir şəxs baş ağrısı ilə qarşılaşa bilər, digəri isə mədə narahatlığını ümumi bir reaksiya hesab edə bilər, üçüncüsü isə bir sıra digər simptomlardan hər hansı birini yaşaya bilər.
Hər birimiz stressə fərdi reaksiya versək də, yüngüldən həyati təhlükəyə qədər dəyişən stressin tez-tez yaşanan təsirlərinin uzun bir siyahısı var. Stress immunitetə təsir göstərə bilər ki, bu da demək olar ki, sağlamlığın bütün sahələrinə təsir edə bilər. Stress əhval-ruhiyyəyə də bir çox cəhətdən təsir edə bilər. Stressin idarə edilməsi planının yaradılması çox vaxt ümumi sağlamlıq üçün planın bir hissəsidir.
- Stress İdarəetmə
Stressi müxtəlif yollarla effektiv şəkildə idarə etmək olar. Ən yaxşı stress idarə planları adətən stressi fiziki və psixoloji cəhətdən aradan qaldıran və möhkəmlik və mübarizə bacarıqlarını inkişaf etdirməyə kömək edən stresdən azadedicilərin qarışığını ehtiva edir.
Bədənin stresə reaksiyasını sakitləşdirmək üçün bəzi stresdən qurtulma üsulları bir neçə dəqiqə ərzində işləyə bilər. Bu üsullar hazırda özünüzü daha sakit hiss etməyə kömək edən “cəld düzəliş” təklif edir və bu, bir neçə yolla kömək edə bilər.
Stress reaksiyanız işə düşmədikdə, problemlərə daha düşünülmüş və fəal şəkildə yanaşa bilərsiniz. Münasibətlərinizi daha sağlam saxlaya biləcək məyusluq üzündən başqalarını təhqir etmək ehtimalınız az ola bilər.
Nəfəs alma məşqləri kimi sürətli stressi aradan qaldıran vasitələr gələcəkdə stressə qarşı dayanıqlığınızı artırmaya və ya qarşılaşdığınız stressi minimuma endirməyə bilər. Lakin onlar stress reaksiyası işə salındıqdan sonra bədənin fiziologiyasını sakitləşdirməyə kömək edə bilərlər.
Stressli vəziyyətin ortasında olduğunuz zaman bəzi texnikalardan istifadə etmək o qədər də asan deyil. Ancaq onları müntəzəm olaraq məşq etsəniz, onlar stresə daha az reaksiya verməklə və stresə reaksiyanızı tez və asanlıqla geri qaytarmaqla ümumi olaraq stressi idarə etməyə kömək edə bilərlər.
Məşq və ya müntəzəm meditasiya kimi uzunmüddətli sağlam vərdişlər, onları həyatınızın müntəzəm bir hissəsi etsəniz, stres faktorlarına qarşı davamlılığı artırmağa kömək edə bilər.
Stressi həyatınızdan və ya hətta ən böyük stress amillərindən tamamilə aradan qaldıra bilməyəcəksiniz, ancaq onu minimuma endirə və idarə edilə bilən səviyyəyə çatdıra biləcəyiniz sahələr var.
Aradan qaldırdığınız hər hansı bir stressor ümumi stress yükünüzü minimuma endirə bilər. Məsələn, bir zəhərli münasibətə son qoymaq, yaşadığınız digər stresslərlə daha effektiv mübarizə aparmağa kömək edə bilər.
