Emosiyaların frustrasion nəzəriyyəsi.

Emosiyaların frustrasion nəzəriyyəsi.
Bu nəzəriyyə mənfi emosiyaların yaranmasını təlabatların ödənilməməsi, uğursuzluğun nəticəsi kimi izah edir.Mövcud vəziyyətdə söhbət şüurlu (abstrakt,hissiz) emosiyalardan gedir . Qıcıqlandırıcılar,şərtsiz reflektor emosianal refleksler nəticəsində yaranan yox,təlabatların ödənilməsi,məqsədə çatmaq üçün əldə olunan müvəffəqiyyət (daha dəqiq müvəffəqiyyətsizlik) dərəcəsinin qiyməti kimi yaranan emosiyalardan danışırıq.Bu emosiyalara dilxorçuluq,əfsusluq (heyfsilənmə),qəzəb,qorxu,hiddət,nifrət və s.aiddir.
Bu nəzəriyyənin işlənib hazırlanmasına C.Dyui(1895) səy göstərmişdi. O,güman edirdi ki,emosiyalar o vaxt yaranır ki,onda instinktiv fəaliyyətin və ya davranışın iradi formasının mümkünlüyü çətinliyə sövq edir.Eyni zamanda həyatın yeni şərtlərinə adaptasiyaya yönəldəndə insan emosiya keçirir(hiss edir).Dyui yazırdı ki,psixoloji emosiya -ideala öyrəşmə və ya adaptasiyadı,ancaq orqanik dəyişiklik isə adaptasiya ücün bu mübarizənin təzahürüdü.
Bu baxışa və E.Klaparedin nəzər-nöqtəsinə yaxınlaşaraq deyə bilərik ki,emosiyalar bu və ya digər səbəbə görə adaptasiya olunmada çətinlik yarandığı zaman yaranır.Əgər insan qaça bilirsə, o , qorxu keçirtmir.
Son illlər L.Festinqerin koqnitiv dissonans nəzəriyyəsi əsaslı işlənməsi yaranır.Bu nəzəriyyə ilə razılaşaraq qeyd edək ki,fəaliiyətin gözlənilən və həqiqi nəticələri arasında ziddiyyət(koqnitiv dissonans) yarandıqda mənfi emosiyalar yaranır,eyni zamanda gözləmə və nəticənin uyğun gəlməsi(koqnitiv konsonans) isə musbət emosiyalara gətirib çıxarır.Dissonans və kossanans nəticəsində yaranan emosiyalara bu nəzəriyyədə insanın müvafiq hərəkətinin əsas motivi kimi baxılır.
Bu nəzəriyyənin doğruluğunu təsdiq edən bir çox tədqiqatlara baxmayaraq dissonans zamanı musbət emosiyaların yaranmasını sübut edən tədqiqatlar da var (Hunt,1962).C.Xantın fikrincə müsbət emosiyaların yaranması üçün mütləq ustanovka və siqnallar,bəzi “optimal ziddiyyət” (yenilik,qeyri-adilik,uyğunsuzluq və s.) arasında ziddiyyət dərəcəsi təyin etmək lazımdı.Əgər siqnal əvvəlkindən fərqlənmirsə,onda o maraqsız kimi qiymətləndirilir;yox əgər çox güclü fərqlənirsə onda təhlükəli,xoşagəlməyən,qıcıqlandırıcı kimi görünür və s.