"Suisid riski kartı" metodikası (L.B.Şpeyder)

Məqsədi: yeniyetmədə suisid riski faktorunun təzahür dərəcəsini müəyyən etmək.
Yeniyetmələrdə risk faktorunun təzahür dərəcəsini müəyyən etmək üçün riyazi hesablamalar aparılır və alınan nəticə aşağıdakı qəbul edilən nəticələrlə uyğunlaşdırılır:
9 baldan az- suisid riski kiçikdir;
9-15,5 bal -suisid riski var;
15,5-dən çox bal, suisid riski əhəmiyyətlidir.
Suisidə cəhdin müəyyənləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş “risk kartı”nın köməyilə yeniyetmələri daim nəzarətdə saxlamaq lazımdır.Onun davranış və rəftrındakı ən xırda dəyişikliyi belə qeydə almaq zəruridir. Əgər nəticədə alınmış bal kritik əhəmiyyəti üstələyirsə və ya davranışında problemi göstərən işarət varsa psixoloqa və ya psixiatra müraciət etmək zəruridir.
Risk faktorları- 1)Təzahür etməyən 2)Zəif təzahür edən 3)Güclü təzahür edən
I.Bioqrafiq məlumatlar
1. Daha əvvəl suisidə cəhd olunub- 1)-0.5 2)+2 3)+3
2. Valideynlərində suisidal davranış 1)-0.5 2)+1 3)+2
3. Boşanma və ya valideynlərindən birinin ölümü 1)-0.5 2)+1 +2
4. Ailədə istiliyin çatışmaması 1)-0.5 2)+1 3)+2
5. Tam və ya qismən etinasızlıq 1)-0.5 2)+0.5 3)+1
II.Aktual konfliktli situasiya
A-konfliktin növü
1. Böyüklərlə (müəllim,valideynlə)konflikt 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+1
2. Per(eyni vəziyyətdə olan)ilə konflikt,qrupdan rəddedilmə 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+1
3. Dostlar və ya yaxın insanlarla uzunsürən konflikt 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+1
4. Daxili konflikt,güclü daxili gərginlik 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+1
B-konfliktli situasiyada rəftarı
5. Suisid təhdidli ifadələr 1)-0.5, 2)+2, 3)+3
V- konfliktli situasiyanın xarakteri
6. Oxşar konfliktlərin əvvəl olması 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+1
7. Həyatın digər sferalarındakı (təhsil,sağlamlıq,rəddedilmiş sevgi) uğursuzluqlarla əlaqəli konflikt 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+1
8. Əvvəlcədən bilinməyən konfliktli situasiyanın yaranması və onun nəticəsinin gözləmək 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+1
Q-konfliktli situasiyanın emosianal çalarları
9. Hisrlilik,özünə acıma, 1)-0.5, 2)+1, 3)+2
10 Yorğunluq,sevinc,apatiya (xəyal qırıqlığı)hissi 1)-0.5, 2)+1, 3)+2
11 Kənar edilə bilinməyən konfliktli situasiya,ümidsizlik 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+2
III.Şəxsiyyətin xarakteristikası
A-şəxsiyyətin iradi sferası
1. Müstəqillik,qərar qəbulunda asılılığın olmaması 1)-1, 2)+0.5, 3)+1
2. Qətiyyətlilik 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+1
3. Sabitlik 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+1
4. Məqsədinə şatmaq üçün təzahür edən güclü istək 1)-1, 2)+0.5, 3)+1
B-şəxsiyyətin emosianal sferası
5. İztirablı mənlik,tez təsirlənən 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+2
6. Sadəlövh 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+1
7. Emosianal toxluq( sıxıntılarında “İlişib qalmaq”,yetersizlik 1)-0.5, 2)+1, 3)+2
8. Emosianal qətiyyətsizlik 1)-0.5, 2)+2, 3)+3
9. İmpulsivlik 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+2
10 Emosianal asılılıq,yaxınlarla emosianal kontaktda olmağa ehtiyac 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+2
11 Müdafiə mexanizmlərinin yaranması üçün qabiliyyətin aşağı olması 1)-0.5, 2)+0.5, 3)+1.5
12 Uzlaşmamaq 1)-0.5, 2)+0.5. 3)+1.5