İnsan şəxsiyyəti haqqında bir çox nəzəriyyələr var. Bu gün sizlərə Erich Frommun nəzəriyyəsi haqqında məlumat vermək istəyirəm.
Erich Frommun Şəxsiyyət Nəzəriyyəsi iki əsas ehtiyac üzərində qurulur: azad olmaq və aid olmaq ehtiyacı.
Məşhur psixoanalitikə görə, bu şəxsiyyət növlərindən yalnız birinin öz azadlıqlarına investisiya qoymaq qabiliyyəti var. Yalnız biri duygusal və fərdi müstəqillik qazanmağı bacarır. Digərləri cəmiyyətin daha eqoist, maddiyyat güdən və səmərəsiz hissəsini təmsil edir.
1. Alıcı
Alıcı tip başqalarının davamlı təsdiq və qəbuluna ehtiyac duyması ilə müəyyən edilir. Bu şəxsiyyət profilinin ən təəccüblü tərəfi, aldığı dəstəyi ümumiyyətlə geri verməməsidir. Başqalarının həyatına bir şey əlavə etmək və ya başqalarına kömək etmək niyyəti yoxdur.
Sosial bacarıqları zəif inkişaf etmiş, qərar qəbul etməkdə çətinlik çəkən və bir insan olaraq öz potensialını aşağı qiymətləndirən bir xarakterə sahibdir.
2. İstismarçı
Erich Fromm bu 5 şəxsiyyət növü arasında ən çox yayılmış şəxsiyyətin bu tip olduğuna inanır. İstismarçılar başqalarıyla münasibətini öz eqoist maraqlarına dayanacaq şəkildə qururlar. Onlar bunu Eric Frommun deyimiylə “ticari maraqları” üçün edirlər. İstismarçı tip istədiklərini əldə etmək üçün yalan danışmaqdan, manipulyasiya etməkdən çəkinmir və özünə hörməti olmayan insanlar üzərində belə münasibəti daha asan tətbiq edə bilər.
3.Yığımcıl
Yığımcıl şəxsiyyət növünün ehtiyac olaraq gördükləri yeganə istəkləri daha çox əşyaya, pula sahib olmaq və onları toplamaqdır. Daha çox şeyə sahib olduqca özlərini daha da güvəndə hiss edərlər. Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, həmişə bir şeyin əskik olduğunu hiss edirlər. Heç bir şey onları tamamilə xoşbəxt etmir. Ən pisi isə bazara yeni şey gələndə onu ilk əldə etməyə özlərini məcbur hiss edirlər.
4. Bizneslə məşğul olan
Erich Fromm bu şəxsiyyət növləri arasında iş şəraitində ən çox rast gəlinən şəxsin bazarlıq etməyi bacaranlar olduğunu söyləyir. Bu insanlar maddi fayda üçün digər insanlarla əlaqələr qururlar. Bu münasibətlər müəyyən maliyyə və ya kommersiya məqsədlərinə uyğun olaraq müəyyən edilir.
İndi bu şəxslər sizin üçün normal görünə bilər, amma əslində bu Frommun müdafiə etdiyi “insanın sarsılmaz müstəqillik prinsipi”nə ən çox zərər verən şəxsiyyət tipidir.
5. Səmərəli və ya fayda verən şəxsiyyətlər
İndiyə kimi Erich Fromma görə, “səmərəsiz” olan hər şeyi təmsil edən şəxsiyyət tiplərini gördük. Bunlar nə öz fərdi azadlıqlarına, nə də müstəqilliklərinə sərmayə qoyan insanların profilləri idi. Ancaq heç bir ümidin olmadığını deyə bilmərik, sizi insanlar haqqında bədbin bir mənzərə ilə tərk etməyəcəm. Xoşbəxtlikdən, ümidlərimizi bağlaya biləcəyimiz və öz şəxsi hədəfləriminə sahib olan beşinci şəxsiyyət növü var.
Səmərəli tipin bütün səyləri və maraqları qarşısındakı insana bağlıdır. Yəni sevgiyə dayanan, mənalı olan qarşılıqlı münasibətlər qururlar. Üstəlik onları kontrol altına almağa çalışan insanlar və mənfi duyğularla sağlam mübarizə apara bilirlər.
Xülasə, Erich Fromm bizi fərdi inkişaf sahəsində çox gördüyümüz bir fikri yenidən düşünməyə dəvət edir. Bu fikrə görə, yalnız öz psixoloji dəyərinə, özünə hörmətinə və müstəqilliyinə investisiya qoyan başqalarını eyni istiqamətdə inkişaf etdirmə qabiliyyətinə sahibdir. Yalnız o daha insani və ümidli bir cəmiyyətin təməlini qoyacaq insandır.
